Een taart over opstalaansprakelijkheid

Stel: je rijdt in een willekeurig Safaripark in Nederland tussen de wilde dieren. Je bent al een eindje onderweg over de zandwegen, heuvels en tot nu toe is het dagje weg zeer geslaagd. Plots hoor en voel je een harde klap, maar het is onduidelijk wat de oorzaak is. Een paar meter verder slaat plots je auto af. Daar sta je dan, tussen de wilde dieren.

Stel: achteraf blijkt dat de schade aan je auto is veroorzaakt door een gat in de weg. Wie is er dan aansprakelijk?

Een logisch argument van het Safaripark zou kunnen zijn dat de wegen natuurlijk niet dezelfde kwaliteit en effenheid bezitten als een snelweg.

Een logisch argument van jou kan zijn dat de eigenaar van de weg, in dit geval het safaripark, ervoor moet zorgen dat jij zonder problemen normaal gebruik moet kunnen maken van de weg die het safaripark aanbiedt.

Wie is er nu aansprakelijk voor de schade? Het safaripark heeft niet expres en/of actief schade aangebracht aan de auto. Die schade is ontstaan omdat het onderhoud aan de weg waarover de auto’s rijden gebrekkig is geweest.

In dit geval biedt de wet een mogelijke uitkomst: opstalaansprakelijkheid.

In artikel 6:174 Burgerlijk Wetboek is deze aansprakelijkheid voor opstallen opgenomen. Lid 1 luidt als volgt:

“De bezitter van een opstal die niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen, en daardoor gevaar voor personen of zaken oplevert, is, wanneer dit gevaar zich verwezenlijkt, aansprakelijk, tenzij aansprakelijkheid op grond van de vorige afdeling zou hebben ontbroken indien hij dit gevaar op het tijdstip van het ontstaan ervan zou hebben gekend.”

Hieruit valt op te maken dat de bezitter van een opstal dus zorg moet dragen voor veiligheid van de opstal.

Maar de vraag is nu: wat is precies een opstal?

Lid 4 van het eerdergenoemde artikel geeft ons een eerste uitleg. Een opstal is een gebouw of werk, die duurzaam met de grond is verenigd. Bestanddelen van een gebouw of werk vallen ook onder de bepaling. Denk hierbij aan een regenpijp of dakpan. Het begrip ‘duurzaam met de grond verenigd’ sluit dus verplaatsbare en tijdelijk constructies uit, bijvoorbeeld een bouwsteiger. Het moet gaan om een bouwsel wat naar aard en inrichting bestemd is om duurzaam ter plaatse te blijven (ECLI:NL:PHR:2000:AA7689).

Nu het enigszins duidelijk is wat een opstal is is de volgende vraag wie voor alles omtrent het opstal aan te spreken is. In dit geval kijken we naar de bezitter als in artikel 3:107 BW. Nu kan het zo zijn dat het niet altijd duidelijk is wie de bezitter is, maar ook daar heeft de wetgever een oplossing voor: in beginsel is de eigenaar van de opstal, als ingeschreven in de registers, de bezitter van die opstal (artikel 6:174 lid 5 BW). Uiteraard staat het de ingeschrevene vrij om tegenbewijs te bieden tegen dit vermoeden. In beginsel zal de benadeelde altijd het bewijst moeten leveren, maar het is niet ondenkbaar dat in veel gevallen het duidelijk is dat een opstal schade heeft veroorzaakt door gebrekkigheid (denk aan de instorting van het dak van het stadion van AZ). In dat geval zal het kunnen zijn dat juist van de bezitter alleen verwacht zal worden dat hij bewijst dat er geen gebrekkigheid was (TM, Parl. Gesch. 6, p. 755) Zijn er meerdere bezitters? In dat geval zijn al deze bezitters hoofdelijk aansprakelijk, dit zorgt ervoor dat zij elk voor de volledige schade aangesproken kunnen worden (artikel 6:180 BW). Zij moeten dit dan onderling weer verdelen en oplossen om zo de benadeelde te beschermen.

De belangrijkste vraag dient dan alleen nog beantwoord te worden: wanneer is die bezitter dan aansprakelijk?

Als eerste dient er sprake te zijn van een gebrek. Natuurlijk is dit een ruim begrip wat voor meerdere interpretaties vatbaar is, dus is enige uitleg vereist. Het moet gaan om een opstal wat niet aan de eisen voldoet die aan de gegeven omstandigheid aan die opstal gesteld mochten worden. In de rechtspraak is de lijn ontstaan dat dit dus niet hetzelfde is als een opstal waarbij een hoger of verhoogde kans op schade is. Dit is uiteraard erg objectafhankelijk. Zo moet een openbaar gebouw veiliger zijn dan het houtschuurtje in je achtertuin en is een gebouw wat af is sneller vatbaar voor een gebrek dan een gebouw in aanbouw. In 2010 kwam de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2010:BN6236) met de volgende eis die deze verschillen samenvatte: het hangt af van het gebruik van de opstal, de kans op verwezenlijking van het gevaar, de genomen onderhouds- en veiligheidsmaatregelen en welke er nog meer mogelijk en redelijkerwijs te vergen waren.

Mocht er toch gevaar ontstaan, dan hoeft dit niet een bijzonder gevaar te zijn. Elk gevaar als gevolg van het niet voldoen aan de eisen is voldoende (TM, Parl. Gesch. BW Boek 6, p. 755). De bezitter hoeft ook niet bekend te zijn met het gevaar of de gebrekkige toestand.

Het wetartikel biedt nog een laatste redmiddel voor bezitters als toch voldaan is aan alle bovenstaande vereisten. Het einde van het eerste lid sluit aansprakelijkheid uit als gebrek en schade ontstaan een niet te onderbreken gebeurtenis vanaf buiten (MvA II, Parl. Gesch. InvW 6, p. 1380/1). Een voorbeeld: een hevige storm komt plots op en neemt enkele dakpannen mee die vervolgens deuken aanbrengen in iemands auto. Gesteld zou kunnen worden dat een persoon, als hij van te voren wist dat deze storm zou komen, enige vorm van bescherming kan aanbrengen op het dak. Nu heeft hij, door de onverwachtheid, geen kans gehad schade te voorkomen.

Terug naar de casus van het safaripark: wat was hier de uitkomst?

In de casus was er sprake van een opstal nu het een verharde weg betrof. Dit was cruciaal nu dit ervoor zorgt dat de weg voldoet aan de eis van een bouwwerk die duurzame verenigd is met de grond. Een simpele zandweg is tenslotte niet duurzaam met de grond verenigd.

Nu het op het terrein van het safaripark gebeurde was het natuurlijk ook vrij snel duidelijk wie de bezitter was, dus hier was dan ook geen discussie over.

Maar was de weg gebrekkig? Ja, een dergelijk gat was, naar oordeel van de advocaat van de eigenaar van de auto, op geen mogelijk wijze te zien als een gebrek wat niet als ‘normaal’ te beschouwen was. Een verharde weg kan, op enkele oneffenheden na, al gauw bij grotere gaten enorme schade veroorzaken aan personenauto’s. Het park adverteert dan ook maar al te graag met de toegankelijkheid van haar park voor iedereen met een auto. Nergens is te zien dat het aanbevolen is om een Jeep of Hummer te gebruiken. Het argument van het safaripark dat hobbelige en slecht onderhouden wegen bijdroegen aan de zogenoemde ‘Afrika experience’ kan dan ook niet stand houden.

Eindstand: de eigenaar van de auto kreeg zijn schade vergoed en EBH Legal kreeg, zoals op de foto bovenaan te zien, een prachtige taart die de casus vrij realistisch uitbeeldt.

Wilt u meer informatie over dit onderwerp? Neem dan gerust contact met ons op (info@ebhlegal.nl).

De inhoud van deze blog is algemeen van aard en hieraan kunnen geen rechten worden ontleend.