Blogreeks Omgevingswet: het systeem van de Omgevingswet

Op 1 januari 2024 zal de Omgevingswet in werking treden. Wat gaat er veranderen? Om u goed voor te bereiden, zullen wij op 7 december 2023 een seminar organiseren over deze nieuwe wetgeving. U kunt zich hier inschrijven. In aanloop naar het seminar informeren wij u in diverse blogs over de belangrijkste veranderringen.

Het systeem van de Omgevingswet

Zoals in de eerste blog van deze blogreeks Omgevingswet is beschreven, is de stelselherziening onder meer gericht op het vergroten van de inzichtelijkheid, de voorspelbaarheid en het gebruiksgemak van het omgevingsrecht. De regelgeving op het gebied van omgevingsrecht is complex en versplinterd. Om te zorgen voor een helder systeem is de volgende structuur aangebracht in de wetgeving.

Het nieuwe stelsel van het omgevingsrecht zal via drie sporen verlopen. In het hoofdspoor zijn alle wet- en regelgeving te vinden die de basis vormen van het stelsel van het Omgevingsrecht na 1 januari 2024. Het hoofdspoor omvat de Omgevingswet, de Omgevingsregeling en vier AMvB’s: het Omgevingsbesluit, het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl).

Het Omgevingsbesluit ziet op de te volgen procedures, bij voorbeeld: wie is het bevoegd gezag, welke regels moeten er verplicht in een omgevingsplan worden opgenomen etc.

Het Bkl bevat regels over de uitoefening van taken en bevoegdheden door bestuursorganen. Hierin zijn onder meer instructieregels gegeven wat er in omgevingsplannen moet worden opgenomen en welke voorschriften aan omgevingsvergunningen kunnen worden verbonden. De regels gelden alleen voor de overheid en gelden dus niet rechtstreeks voor burgers en bedrijven.

Het Bal stelt algemene regels voor activiteiten in de fysieke leefomgeving en geldt voor burgers en bedrijven. Zo wordt bij voorbeeld bepaald wanneer en een vergunning nodig is voor milieubelastende activiteiten.

Het Bbl bevat regels die zien op het bouwen en zijn ook gericht op burgers en bedrijven. Dit zijn bij voorbeeld regels die zien op veiligheid, duurzaamheid en bruikbaarheid van bouwwerken. 

Het hoofdspoor wordt aangevuld met het aanvullingsspoor. De aanvulling op het hoofdspoor ziet op de onderwerpen natuur, bodem, geluid en grondeigendom. Dit spoor bestaat uit vier aanvullingswetten, aanvullingsbesluiten en aanvullingsregelingen.

Met het invoeringsspoor wordt het overgangsrecht geregeld van de bestaande naar de nieuwe wet- en regelgeving.  Ook wordt het hoofdspoor op een aantal onderdelen aangevuld. De Invoeringswet, het Invoeringsbesluit en de Invoeringsregeling vullen het invoeringsspoor in.

Een essentieel onderdeel van de Omgevingswet is het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Dit digitale platform zal alle relevante informatie over de fysieke leefomgeving toegankelijk maken voor iedereen en ondersteunt de uitvoering van de wet. Het is de bedoeling dat via het digitale Omgevingsloket men kan zien wat er kan en mag in de fysieke leefomgeving. Via dit Omgevingsloket kunnen vergunningen worden aangevraagd, maar ook bekeken worden welke regels er gelden voor een bepaalde locatie.  Het DSO vervangt www.ruimtelijkeplannen.nl, Omgevingsloket online (OLO) en de Activiteitenbesluit Internet Module (AIM).

In de Omgevingswet zijn zes kerninstrumenten opgenomen: de Omgevingsvisie, het Programma, decentrale regels, algemene rijksregels over activiteiten met gevolgen voor de fysieke leefomgeving, de omgevingsvergunning en het projectbesluit.

De omgevingsvisie bevat een langetermijnvisie op ontwikkelingen van de fysieke leefomgeving en is beleid  dat door het bestuursorgaan (rijk, gemeente of provincie) wordt vastgesteld. Een programma bevat een pakket van beleidsvoornemens en maatregelen om bepaalde doelstellingen voor de fysieke leefomgeving te bereiken. Het is een uitwerking van de omgevingsvisie en bevat alleen verplichtingen voor het bestuursorgaan zelf.

Een voorbeeld van decentrale regels is het omgevingsplan. Dit bevat bindende regels op bij voorbeeld gemeentelijk niveau over de fysieke leefomgeving. Deze regels gelden voor iedereen. Algemene regels zijn regels op nationaal niveau die gelden voor de fysieke leefomgeving. Een omgevingsvergunning ziet op een vergunning voor activiteiten die gevolgen hebben voor de fysieke leefomgeving. Het projectbesluit ziet op vaak complexe projecten met een publiek belang van het Rijk, een provincie of een waterschap, zoals bij voorbeeld de aanleg van een snelweg of een dijkverzwaringsproject. Over deze zes kerninstrumenten zullen wij u verder in deze blogreeks meer informeren.

Een overzicht van alle blogs in de blogreeks Omgevingswet kunt u hier vinden.