Duurzaamheidsdoelen in het Westland: hoe komen we over de hoog gelegde lat heen?

Uit het vorige maand gepubliceerde werkprogramma van het College van Burgemeester en Wethouders van Westland voor de komende ambtsperiode (Westlandprogramma 2018-2022) blijkt dat de ‘duurzaamheidslat’ hoog ligt: “De komende vier jaar gaan we vol inzetten op de energietransitie.” Vervolgens: “Daarmee kiezen we ervoor om op dit terrein te stimuleren dat we in Westland koploper blijven op het gebied van innovaties in de energievoorziening.”

Mooi om te lezen! Terecht wordt in Westland voor dergelijke doelen gekozen en is de ambitie daarbij groot. Maar hoe gaan we die doelen bereiken? Bij de uitvoering is geschikt gereedschap immers vereist en ook het juridische gereedschap moet voorhanden zijn.

Als het gaat om duurzaamheid liep het juridische gereedschap tot voor kort sterk achter op technische ontwikkelingen; de ‘juridische hamer en beitel’ waren bepaald niet scherp. Omdat de energieprestatie-eisen aan gebouwen via landelijke wetgeving wordt gereguleerd, heeft de hoogste bestuursrechter herhaaldelijk uitgesproken dat een gemeente hierover geen eisen in een bestemmingsplan mocht opnemen. Omdat energiewinning buiten energiecentrales vroeger ondenkbaar werd geacht, stonden veel bestemmingsplannen dit evenmin toe. Westland was in 2012 een van de eerste gemeenten die stappen zetten en dit instrumentarium aanpasten. Hierdoor werd de winning van energie in de regels uitdrukkelijk mogelijk gemaakt binnen de agrarische bestemming.

In de toekomst wordt voor de lokale overheid een van de belangrijkste juridische gereedschappen hierbij gevormd door het omgevingsplan. Lokale overheden kunnen op dat moment meer gebruik maken van de mogelijkheden die de Omgevingswet biedt, om zo de duurzaamheidsdoelen via een omgevingsplan te realiseren. Omdat de invoering van deze wet in 2021 wordt verwacht, kan het omgevingsplan in Westland waarschijnlijk in de loop van dat jaar van kracht worden.

De hamvraag is: kan het gereedschapsmiddel ‘bestemmingsplan’ drie jaar ongebruikt blijven? Dit plan wordt voor gemeenten namelijk algemeen gezien als een van de belangrijkste instrumenten om investeringen in duurzaamheid (energiebezuiniging door isolatie en energiewinning door zonneparken, biomassa en aardwarmtevoorzieningen) voor koplopers in ieder geval mogelijk te maken en is naar de achterblijvers toe een instrument om minimaal het strikt noodzakelijke af te dwingen.

Met een bestemmingsplan kunnen aan bedrijven voorwaarden aan het gebruik worden gesteld. Belangrijk daarbij is dat ‘voorwaardelijke verplichtingen’ kunnen worden opgelegd en wenselijke initiatieven kunnen worden gestimuleerd door extra planologische ruimte te bieden. Volgens de vakliteratuur kunnen die voorwaarden op dit punt verder gaan dan tot dusver gebruikelijk was.

De gebieden in Westland waar op korte termijn de meeste duurzaamheidswinst bereikt kan worden, zijn waarschijnlijk de bedrijventerreinen en het glastuinbouwgebied. Inmiddels geldt dat (uitgezonderd het zojuist onherroepelijk geworden plan voor Honderdland Fase 2) die plannen al meer dan vijf jaar geleden zijn vastgesteld. Omdat de planperiode van een bestemmingsplan tien jaar bedraagt, zijn deze plannen dus al over de helft van de rit. Om de duurzaamheidsdoelen tóch te behalen, moet er daarom ook op juridisch vlak nog veel werk worden verricht. Gebeurt dat – en wie zijn wij om aan de besluitvaardigheid van gemeente Westland te twijfelen –, dan ligt het noodzakelijke gereedschap liefst zo vroeg mogelijk vóór 2021 al in onze juridische gereedschapskist.